woensdag 30 november 2016

Kunst moedt

"WAT KUNSTENAARS ONDERSCHEIDT, IS MISSCHIEN NIET HUN TALENT, MAAR DE GROOTTE VAN HUN VERLANGEN, DIE MAAKT DAT ZE DE MOED OPBRENGEN OM HET GEVECHT AAN TE GAAN MET DE ANGST DIE DE MEESTEN MENSEN WEGHOUDT BIJ HUN INSPIRATIE." Fragment uit mijn (ge)dag(ten)boek

vrijdag 11 november 2016

De magische (en praktische) symboliek van dromen


Laatst had ik een droom. Ik was in een huis. Het was anders, groter dan mijn eigen huis. Ik was helemaal alleen in dat vrijstaande huis met een grote, 's avonds donkere tuin. Er waren steeds momenten van angst. Er was iemand binnen geweest. Of misschien nog steeds binnen. Ik had de deur toch echt gesloten! Keer op keer controleerde ik alle ramen en deuren. En toch kwam 'het' steeds weer binnen. Hoewel ik 'het' nooit zag. Er waren momenten dat het gevaar heel dichtbij was. Dan gilde ik. En dan kwam het op me af. Waarna de droom overschakelde naar de volgende scene, zonder dat er iets gebeurde. Op andere momenten wilde, maar kon ik niet gillen. Buren werden erbij gehaald, sloten vervangen. Het gevaar week niet.

Tot het moment dat 'het' voor de deur stond. En ik erachter. De deur was op slot. En toch kwam 'het binnen'. (of deed ik zelf open? In elk geval rende ik niet weg) Een man. Stil. Onschuldig. Kinderlijk. Ik schreeuwde: 'ga weg!' En hij ging...

Anti-climax? Of wijze les? De ervaren zelf-reflectoren onder ons zullen de lessen van deze droom snel doorzien. Soms zijn mijn dromen zeer cryptisch in hun symboliek en daardoor dan des te prachtiger en magischer. Deze is overduidelijk, wat iets zegt over de fase in het leerproces van dit thema.

Les 1: Je laten overmannen door angst en gillen (waarbij gillen in de praktijk van ons leven op vele manieren kan geschieden, zelfs in stilte) lost niets op, de confrontatie aangaan, je grenzen ervaren en communiceren, wel.

Toelichting: Angst is een waarschuwingssysteem en in basis functioneel. Je erdoor laten overspoelen en verstijven is echter een primair psychisch vluchtmechanisme om de realiteit niet te hoeven ervaren. Ook dit is functioneel, verdovend, in een situatie die werkelijk uitzichtloos is, zoals de kikker in de bek van de slang. Ook in ons mensenleven heeft dit ooit een functie gehad, toen we een kwetsbaar, afhankelijk kind waren en het ten volle ervaren van een bepaalde situatie ons fataal zou zijn geworden. Maar eenmaal volwassen dient het ons niet meer, sterker nog, het belemmert ons vaak enorm, doordat we niet adequaat op een situatie reageren, terwijl we hier eigenlijk prima toe in staat zijn. Het overlevingsmechanisme, ofwel de illusie, zit ingesleten, in alle lagen van ons zijn. Puur rationeel herkennen dat de angst onnodig is, is meestal niet voldoende om de macht van de angst te ontkrachten (weten dat een muis je niets kan doen, maakt voor velen de angst niet minder verlammend, om maar een simpe en onschuldig en toch voor velen zeer hardnekkig voorbeeld te geven). Het vergt werk, soms veel werk, maar is soms (als angsten ons op functioneel of zelfs op existentieel niveau verstikken) zeer de moeite waard, om deze en verwante valse innerlijke machten te rehabiliteren. Wie hier meer over wil weten kan bijvoorbeeld de boeken van Ingeborg Bosch lezen: "De herontdekking van het ware zelf" en "Illusies". Jungiaans Analytische therapie is een hele mooie ondersteuning in dit proces.

Les 2: Ongewenste gedachten, gevoelens, eigenschappen, impulsen, krampachtig proberen buiten te houden, heeft geen zin. Dat maakt dat ze je juist gaan achtervolgen en uitgroeien tot een immense stressfactor. Terwijl ze, eenmaal in een open en eerlijke ontmoeting, vrijwel uit zichzelf weer verder gaan, nog wel eens vaker langs zullen komen, maar in wezen ongevaarlijk zijn en alleen maar even erkend willen worden. (Ofwel: het kind uit bovenstaande toelichting, dat ooit zo geleden heeft onder het gemis van de vervulling van emotionele basisbehoeften, heeft het simpelweg nodig om alsnog gezien, erkend en geliefd te worden in plaats van nogmaals afgewezen door, dit keer, onszelf. Vandaar ook dat de gevaarlijke man in de droom in werkelijk heel kinderlijk bleek. Dat wat we in onszelf wegstoppen heeft altijd een kinderlijke onschuld. Het zijn de volwassen taboes en afwijzing, die er een monster van maken.)

Overigens vind ik "Ga weg!", bepaald geen goed voorbeeld van zien, erkennen en liefhebben, maar voel ik ook dat stevig begrenzen soms mag, dus dit stukje communicatie vergt nog wat nader onderzoek, vermoedelijk inzake de balans tussen liefdevol erkennen versus alles binnen- en toelaten, en een nog genuanceerder onderscheid hierin, zowel in de intern-interne als intern-externe communicatie.)

Bovenstaande zijn levenswijsheden die in vrijwel elk zelfhulpboek aan bod komen. En we zullen ze allemaal beamen. Maar rationeel weten dat iets waar is, is nog niet hetzelfde als het verinnerlijken en kunnen gaan naleven (hoewel dit vaak wel een van de eerste stappen is in bewustwording en wel degelijk cruciaal). Dat is een ontwikkelproces en vergt tijd, aandacht en voeding. En geduld en volharding.

Zulke groeiprocessen spelen zich grotendeels af in ons onbewuste. Onder het topje van de ijsberg, zeg maar. Dat is waar de linkjes met het verleden liggen opgeslagen en waar de oude, niet meer functionele denk- en voelroutes zijn ingesleten. Om werkelijk iets te kunnen veranderen, is het niet voldoende om op rationeel, oppervlakkig niveau denktrucjes aan te leren. Het is ook nodig om oude, blokkerende emoties en pijn te doorvoelen, verwerken en helen, zodat heel het mechanisme wérkelijk begrepen wordt, niet alleen met je hoofd, maar met je hart en heel je lijf, en kan loslaten op alle niveaus.

Er zijn vele manieren waarop ons onbewuste met ons communiceert over wat er vanbinnen gaande is. Soms zijn het buitenproportionele emoties over onnozele dingen, die we op het eerste gezicht totaal niet kunnen plaatsen. Soms is het synchroniciteit, ofwel een situatie die we als té toevallig ervaren en bovendien een grotere betekenis lijkt te hebben (en puur toeval is het dan ook niet, want je onbewuste herkent iets in de wereld om je heen als symbool van iets belangrijks dat van binnen leeft). Diep geraakt worden door (beeldende) kunst, zonder dat we het kunnen duiden, komt ook steevast vanuit de diepere lagen van onze ziel. Waarbij het helemaal niet nodig is om altijd de analyse in te duiken, laten we er vooral van genieten. Maar als we ergens mee blijven worstelen en niet verder komen, en bepaalde beelden komen op ons pad en worden door ons herkend als 'speciaal', dan ligt hierin een kans. Niets meer en niets minder. Dat is ook hoe bijvoorbeeld Tarot kan worden ingezet om het onbewuste aan te spreken.

En ook dromen zijn dus een heel mooi voorbeeld van de taal van ons onbewuste, dat rechtstreeks -en nooit onnodig- tot ons spreekt. Je voelt het, als een droom 'zo'n droom' is. Er is dan net een iets andere helderheid, er blijft net iets meer hangen na het ontwaken. Deze symboliek leren lezen, niet vanuit droomwoordenboeken maar van binnenuit, door er in de eerste plaats mee te leren verbinden, is niet alleen functioneel, maar een werkelijk prachtige vorm van verbeeldende kunst. Als symboliek en verbeelding op zo'n persoonlijk en levens-beïnvloedend niveau samen komen met wat er in de diepste krochten van ons hart en onze ziel leeft, dan geeft dat een schoonheid en magie in de essentieelste essenties van het leven, die gewoon met niets te vergelijken is.

Dromen brengen je (soms en in elk geval volkomen buiten je eigen controle, maar toch ook niet geheel buiten je eigen invloed, want als je je er niet voor open stelt, blijft de poort gesloten en blijven nachtmerries gewoon nare dromen) ultiem dicht bij jezelf en tegelijk bij het grote geheel. En dat noemen we dan een spirituele ervaring